UZBEKISTAN

Uzbekistan – państwo śródlądowe w Azji Środkowej, graniczące z Kazachstanem na północy i zachodzie, Kirgistanem na północnym wschodzie, Tadżykistanem na południowym wschodzie, Afganistanem na południu oraz Turkmenistanem na południowym zachodzie. Stolicą kraju jest Taszkent.

Uzbekistan należy do nielicznych państw świata, które nie mają dostępu do morza, a dodatkowo graniczy wyłącznie z innymi krajami pozbawionymi dostępu do oceanów. Kraj leży w dorzeczu rzek Amu-darii i Syr-darii, a znaczną część jego powierzchni zajmuje pustynia Kyzył-kum. Na południu i wschodzie występują tereny górzyste, należące do Tienszanu i Gór Hisarskich.

Historia

Na terenie dzisiejszego Uzbekistanu rozwijały się od starożytności liczne cywilizacje związane ze szlakiem handlowym zwanym Jedwabnym Szlakiem. Miasta takie jak Samarkanda, Buchara i Chiwa były ważnymi ośrodkami kultury, nauki i handlu. W średniowieczu region znajdował się pod panowaniem Persów, Arabów, a następnie Mongołów.

W XIV i XV wieku obszar ten przeżywał rozkwit pod rządami Timura (Tamerlana) i dynastii Timurydów, a Samarkanda stała się jednym z centrów nauki i sztuki świata islamu.

W XIX wieku ziemie Uzbekistanu stopniowo weszły w skład Imperium Rosyjskiego. Po rewolucji październikowej utworzono Uzbecką Socjalistyczną Republikę Radziecką, która była częścią ZSRR do 1991 roku. Po jego rozpadzie Uzbekistan ogłosił niepodległość 1 września 1991 roku.

Ustrój polityczny

Uzbekistan jest republiką z silną pozycją prezydenta. Obowiązuje konstytucja z 1992 roku. Kraj jest członkiem m.in. ONZ, WNP, Szanghajskiej Organizacji Współpracy oraz Organizacji Współpracy Islamskiej.

Gospodarka

Gospodarka Uzbekistanu opiera się głównie na wydobyciu surowców naturalnych (gaz ziemny, ropa naftowa, złoto, uran) oraz produkcji bawełny, której kraj jest jednym z największych eksporterów na świecie. W ostatnich latach rozwija się także sektor turystyczny – szczególnie w miastach historycznych leżących na trasie Jedwabnego Szlaku.

Ludność

Uzbekistan liczy około 36 milionów mieszkańców (2023). Większość stanowią Uzbecy (ponad 80%), obok których żyją mniejszości narodowe: Rosjanie, Tadżycy, Kazachowie, Karakałpacy i inni. Językiem urzędowym jest uzbecki, a w użyciu powszechnym pozostaje także język rosyjski. Dominującą religią jest islam (głównie sunnicki).

Kultura

Kultura Uzbekistanu jest połączeniem tradycji perskich, tureckich i arabskich. Słynie z bogatego dziedzictwa architektonicznego – w Samarkandzie i Bucharze znajdują się liczne zabytki wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Tradycyjna muzyka, taniec, rzemiosło (m.in. haft suzani, ceramika z Risztanu, wyroby z jedwabiu) oraz kuchnia (plow, samsa, lagman) są ważnym elementem tożsamości narodowej.

Obyczaje

W kulturze uzbeckiej dużą rolę odgrywa gościnność – przybysz jest zawsze witany herbatą, często w tradycyjnej czajchanie (herbaciarni). Spożywanie posiłków odbywa się zazwyczaj przy niskich stołach (dastarkhan), na których układa się wiele drobnych potraw. Popularne jest także wspólne jedzenie pilawu (plowu), będącego narodowym daniem Uzbekistanu.

Ubrania tradycyjne, takie jak kolorowe czapki tubetejki czy haftowane kaftany, nadal są noszone podczas świąt i uroczystości. Ważnym elementem życia społecznego pozostają wesela, często bardzo wystawne, gromadzące setki gości. Islam odgrywa istotną rolę w kształtowaniu zwyczajów, jednak Uzbekistan jest krajem świeckim i stosunkowo liberalnym w porównaniu z innymi państwami regionu.

Podział administracyjny

Uzbekistan składa się z 12 wilajetów (obwodów), jednej republiki autonomicznej – Karakałpakstanu – oraz miasta wydzielonego Taszkentu.

Turystyka

Najważniejszymi atrakcjami turystycznymi są:

• Samarkanda – z kompleksami Registan i mauzoleum Gur-e Amir,

• Buchara – miasto z licznymi medresami, meczetami i twierdzą Ark,

• Chiwa – zabytkowe centrum Itchan Kala, wpisane na listę UNESCO,

• Nukus – muzeum sztuki awangardowej,

• wycieczki nad wysychające Morze Aralskie.

Bezpieczeństwo w Uzbekistanie

Uzbekistan uważany jest za jeden z bezpieczniejszych krajów Azji Środkowej. Władze państwowe od wielu lat przykładają dużą wagę do zapewnienia stabilności wewnętrznej oraz ochrony turystów, co sprawia, że większość podróży przebiega bez zakłóceń.

Sytuacja polityczna i bezpieczeństwo publiczne

Kraj charakteryzuje się stabilnym systemem politycznym i niewielkim poziomem przestępczości w porównaniu z innymi regionami Azji. Główne miasta – Taszkent, Samarkanda, Buchara czy Chiwa – posiadają dobrze rozwiniętą infrastrukturę turystyczną i są regularnie patrolowane przez policję.

Należy jednak pamiętać, że Uzbekistan graniczy z Afganistanem. Choć strefy przygraniczne są strzeżone i zamknięte dla turystów, zaleca się unikanie podróży w bezpośrednie rejony granicy południowej.

Przestępczość

W Uzbekistanie notuje się niski wskaźnik przestępczości pospolitej. Kieszonkowcy mogą występować w zatłoczonych bazarach czy w środkach transportu publicznego, ale przypadki poważniejszych przestępstw wobec turystów są rzadkie. Władze dbają o pozytywny wizerunek kraju i reagują stanowczo na wszelkie incydenty z udziałem cudzoziemców.

Transport i podróże

Sieć transportowa w Uzbekistanie jest stosunkowo dobrze rozwinięta. Pociągi, autobusy i taksówki są powszechnie używane przez mieszkańców i turystów.

• Nocne pociągi uchodzą za bezpieczne, jednak warto zachować ostrożność i mieć bagaż zawsze przy sobie.

• Taksówki oficjalne są zalecane zamiast prywatnych kierowców.

• Drogi poza dużymi miastami mogą być w gorszym stanie, dlatego podróż samochodem wymaga ostrożności.

Zdrowie i higiena

Podróżując do Uzbekistanu warto pamiętać o podstawowych zasadach higieny i korzystaniu z wody butelkowanej. Opieka medyczna w dużych miastach stoi na przyzwoitym poziomie, natomiast w mniejszych miejscowościach dostęp do nowoczesnych placówek jest ograniczony.

Zwyczaje i prawo

Uzbekistan jest krajem świeckim, ale o mocnych islamskich tradycjach. Odwiedzając meczety i miejsca religijne należy zachowywać się z szacunkiem, ubierać się skromnie i przestrzegać lokalnych zasad.

• Spożywanie alkoholu jest dozwolone, ale w miejscach publicznych może spotkać się z negatywną reakcją.

• Fotografowanie budynków rządowych, wojska i policji jest zakazane.

• Należy zawsze mieć przy sobie paszport i dokumenty, gdyż kontrole policyjne są dość częste.

• Wjazd i używanie dronów w Uzbekistanie jest zabronione. Lepiej nie ryzykować.