ARMENIA

Historia

Armenia to kraj o wyjątkowej historii, naznaczonej zarówno wielkimi osiągnięciami, jak i dramatycznymi wydarzeniami.

• W starożytności istniało królestwo Urartu oraz później królestwo Wielkiej Armenii, które obejmowało znacznie większe terytorium niż obecnie.

• W 301 r. Armenia jako pierwsze państwo na świecie przyjęła chrześcijaństwo jako religię państwową – do dziś jest to element dumy narodowej.

• W kolejnych wiekach kraj znajdował się pod władzą Persji, Bizancjum, a później Imperium Osmańskiego i Rosji.

• Najtragiczniejszym momentem było ludobójstwo Ormian z 1915 r. – szacuje się, że zginęło wówczas od 1 do 1,5 mln ludzi. Do dziś temat ten jest niezwykle bolesny i stanowi fundament ormiańskiej tożsamości.

• W XX w. Armenia została częścią ZSRR, a niepodległość odzyskała w 1991 r. Po rozpadzie ZSRR wciągnięta została w konflikt o Górski Karabach z Azerbejdżanem, który do dziś jest źródłem napięć w regionie.

Transport

Podróżowanie po Armenii bywa wyzwaniem, ale stanowi też część jej uroku.

• Lotniczy: główne lotnisko Zvartnots w Erywaniu obsługuje loty do Europy i Azji. Drugie lotnisko znajduje się w Giumri.

• Kolej: choć sieć kolejowa jest niewielka, podróż pociągiem np. z Tbilisi do Erywania jest klimatyczna – wagony sypialne przypominają podróż w czasie do epoki radzieckiej.

• Marszrutki: mikrobusy kursujące niemal wszędzie. Bardzo tanie, ale nie zawsze wygodne – kierowcy często jeżdżą szybko, a komfort zależy od pojazdu.

• Drogi: górzyste i kręte – widoki zapierają dech, ale podróż wymaga uwagi. Zimą wiele przełęczy bywa nieprzejezdnych.

• Metro: w Erywaniu działa od 1981 r., ma jedną linię i 10 stacji. Jest szybkie, tanie (kilkadziesiąt AMD za przejazd) i bezpieczne.

Gospodarka

Armenia to kraj o trudnym położeniu geopolitycznym – bez dostępu do morza i z zamkniętymi granicami z Turcją i Azerbejdżanem. To ogranicza handel i wymusza ścisłą współpracę z Gruzją, Iranem oraz Rosją.

• Rolnictwo: ważny sektor gospodarki. Ormianie słyną z upraw winorośli i owoców, szczególnie moreli – uznawanych za narodowy symbol.

• Przemysł: oprócz rolnictwa rozwija się sektor wydobywczy (miedź, molibden, złoto), a także przetwórstwo spożywcze – wina i koniak są dumą narodową.

• Nowe technologie: Erywań staje się centrum start-upów i IT – coraz więcej firm outsourcingowych działa globalnie.

• Turystyka: odgrywa rosnącą rolę. W 2019 r. Armenię odwiedziło ponad 1,9 mln turystów.

Import

Armenia sprowadza głównie paliwa, maszyny, elektronikę, pojazdy, leki i produkty chemiczne.

Eksport

Najważniejsze towary eksportowe to: miedź i rudy metali, złoto, diamenty, produkty rolne, koniak oraz wina.

Obyczaje

Ormianie są niezwykle dumni ze swojej historii i kultury. Gościnność jest tu czymś więcej niż zwykłą uprzejmością – to tradycja przekazywana z pokolenia na pokolenie. Turysta, który odwiedzi ormiański dom, niemal zawsze zostanie poczęstowany winem, koniakiem lub kawą, a stół szybko zapełni się jedzeniem.

• Rodzina i tradycja: życie rodzinne zajmuje centralne miejsce. Uroczystości, wesela czy święta gromadzą całe pokolenia.

• Kultura stołu: jedzenie traktowane jest jako wspólne święto. Na stole pojawia się lawasz – cienki chleb, który wpisany został na listę UNESCO, tolma (gołąbki w liściach winogron), szaszłyki czy różne sery.

• Rozmowy: Ormianie są otwarci, ale są tematy, których należy unikać:

  • Turcja i ludobójstwo Ormian – temat wciąż bolesny.

  • Azerbejdżan i Karabach – konflikty terytorialne są wciąż żywe.

  • Rosja i wojna w Ukrainie – zdania w społeczeństwie są podzielone, łatwo wywołać spór.

• Religia: Ormianie są przywiązani do Kościoła Apostolskiego. W świątyniach obowiązuje skromny strój, a fotografowanie liturgii wymaga dyskrecji.

Bezpieczeństwo w Armenii

Ogólna sytuacja

Armenia należy do najbezpieczniejszych krajów Kaukazu. Poziom przestępczości jest niski, a turyści mogą spokojnie spacerować zarówno po Erywaniu, jak i po mniejszych miasteczkach.

Przestępczość

Przypadki kradzieży kieszonkowych zdarzają się rzadko. Częściej widać je na bazarach i w tłocznych marszrutkach (małe busiki) – warto zachować ostrożność w miejscach publicznych.

Konflikty i polityka

Armenia od lat pozostaje w konflikcie z Azerbejdżanem o Górski Karabach. Choć walki toczyły się w tym regionie, same terytorium Armenii jest bezpieczne dla turystów. Lepiej unikać zbliżania się do granic – szczególnie wschodniej i południowo-wschodniej.

• Tematy tabu: nie rozmawiać z przypadkowymi osobami o stosunkach z Azerbejdżanem, Turcją, Rosją czy o wojnie w Ukrainie. Mogą wywołać silne emocje.

Wojsko i zakazy fotografowania

• Fotografowanie obiektów wojskowych, baz, mostów, granic, posterunków i lotnisk jest zabronione. W niektórych miejscach nawet próba zrobienia zdjęcia może skończyć się interwencją policji.

• W miastach fotografowanie ulic czy ludzi nie sprawia problemu, ale zawsze warto zapytać o zgodę.

Drony

• Wwóz drona jest dozwolony, ale używanie wymaga przestrzegania przepisów:

  • zakaz lotów w pobliżu granic i obiektów wojskowych,

  • loty komercyjne wymagają zezwoleń,

  • loty rekreacyjne są tolerowane, ale lepiej zachować ostrożność i latać z dala od skupisk ludności.
    W praktyce wielu turystów korzysta z dronów w górach czy nad jeziorem Sewan bez problemów – byle nie w pobliżu baz wojskowych.

Zdrowie i higiena

• Woda w Erywaniu jest czysta i bezpieczna, ale na prowincji zaleca się wodę butelkowaną.

• Apteki są dobrze wyposażone, jednak w małych miastach mogą brakować niektórych leków. Warto zabrać własną apteczkę.

• Opieka medyczna w stolicy stoi na przyzwoitym poziomie, ale na prowincji bywa ograniczona.

Transport i drogi

• Największe zagrożenie to styl jazdy kierowców – szybki i momentami chaotyczny.

• Drogi górskie bywają wąskie i kręte, a zimą zasypane śniegiem. Trzeba zachować dużą ostrożność, szczególnie nocą.

Podsumowanie

Armenia to kraj kontrastów – bezpieczny, gościnny i bogaty w historię, a jednocześnie otoczony sąsiadami, z którymi ma trudne relacje. Podróżując tu, można poczuć autentyczność i zobaczyć miejsca, które nie zostały jeszcze zadeptane przez turystów. Dla fotografów to wymarzony kierunek – pełen krajobrazów, architektury i spotkań z ludźmi, którzy mimo trudnej historii pozostali serdeczni i otwarci.