Kiszyniowskie blokowiska

Blokowiska i socmodernistyczne perły Kiszyniowa — między brudem a poezją

Kiedy Robert, uzbrojony w Fuji X100V i kamerę, powraca do Kiszyniowa na początku stycznia 2025, spotyka miasto utkane z betonu — surowego, monumentalnego, stawiającego pytania o pamięć i czas. To właśnie wtedy wiedział, że sowiecka Mołdawia będzie jednym z kierunków fotowypraw. Na jego kanale Zwykłe Rzeczy możecie zobaczyć nie tylko film z Kiszyniowa.

Życie w cieniu bloków

Bloki mieszkalne, zwane „gigantycznymi mrówkowcami”, dominują panoramę miasta. To masywne, często bezdusznie proste formy, które – jak zauważyła jedna z komentatorek – są jednym z trzech stylów, które najbardziej charakteryzują Kiszyniów: obok monumentalizmu i chaotycznego kapitalizmu pojawiają się właśnie te „gigantyczne bloki” (KrytykaPolityczna.pl). Za ich fasadami kryje się codzienność: niedoskonałości klinkieru, prowizoryczne dobudówki, styropianowe izolacje — ale też ludzie, którzy próbują je uczynić przytulnymi.

Socmodernistyczne ikonki – formy z przyszłości

1. Wieża Romanița („Romashka Tower”)
Zaprojektowany przez Olega Vronskiego, ten cylindryczny, 77‑metrowy budynek to arcydzieło socmodernizmu: 23 piętra, okrągłe układy mieszkań wokół wspólnego korytarza, wspólne pralnie i panoramiczne kawiarnie na szczycie — dziś zmieniające się, porowate, częściowo zaniedbane, ale wciąż oddające ducha lat 70. XX wieku (Wikipedia).

2. Hotel Narodowy (dawniej Intourist)
Wzniesiony w 1974–78, czterogwiazdkowy hotel był symbolem nowoczesności i gościnności socjalistycznej oligarchii. Miał bary na trzech piętrach — w tym unikalny, gdzie można było płacić aż czternastoma walutami! Dziś stoi opuszczony, zdewastowany, a plany jego wyburzenia trwają w napiętej debacie publicznej (en.wikipedia.org).

3. Cyrk Państwowy
Budowla z 1981 roku o cylindrycznym kształcie i pochylonych filarach, z mozaiką klaunów powyżej wejścia — symbol futurystycznej wizji modernizmu. Choć kiedyś tętnił życiem (57 przedstawień rocznie!), teraz popada w ruinę, a ochrona zabytkowa nie nadąża za dekadami zaniedbań (heiJOURNALS, theguardian.com).

Inne ślady socmodernizmu w miejskiej tkance

• Dom Rządu (Government House) – monumentalna siedziba z lat 60. XX wieku, budowana z prefabrikatów w kształcie litery П, z napisem „Rząd Republiki Mołdowy” wyrytym nad wejściem (en.wikipedia.org).

• Plac Wielkiej Adunării (były Plac Zwycięstwa) – centralny punkt miasta otoczony monumentalnymi strukturami: Łukiem Triumfalnym, katedrą, pomnikiem ofiar sowieckiej okupacji (en.wikipedia.org).

• Kawiarnia Guguță – modernistyczna perełka z końca lat 60., o unikalnej elewacji i daszku symbolizującym spiczasty kapelusz tytułowej postaci. Podobnie jak wiele innych budynków, padła ofiarą korupcyjnej rozbiórki — co wzbudziło protest ruchu „Occupy Guguță” (en.wikipedia.org).

Kontekst: widzieć, pamiętać, chronić

Socmodernizm to więcej niż beton. To estetyka i ideologia — próba połączenia funkcji, formy i symbolizmu. Grupa BACU (Bureau for Art & Urban Research) dokumentuje i walczy o zachowanie tych reliktów lat 1955–1991: rzeźby, mozaiki, bloki, place. Celem jest usunięcie niechcianych dobudów, przywrócenie porządku fasad i uznanie ich jako dziedzictwa urbainistycznego (theguardian.com).

Chcecie zobaczyć takie miejsca?

To prawdziwy Kiszyniów, którego nie zobaczycie w folderach biur podróży. My zabierzemy Was w miejsca, gdzie socmodernistyczne bloki wyrastają jak betonowe lasy, a ulice wciąż pachną minioną epoką. Tam, między szarymi fasadami i mozaikami sprzed pół wieku, toczy się codzienne życie mieszkańców Mołdawii.

Podczas spaceru pokażemy Wam monumentalne gmachy, charakterystyczne place i osiedla, które przypominają scenografię do filmu z czasów Związku Radzieckiego. To właśnie tam historia spotyka się z teraźniejszością – starsi ludzie sprzedający warzywa z toreb plastikowych, dzieci bawiące się na zniszczonych podwórkach, tramwaje i marszrutki, które wyglądają jak wehikuły czasu.

Z nami nie tylko zobaczycie te miejsca – poczujecie ich klimat całym sobą.